16.12.19

Ag scealpadh an chreimthe!

Bhi alt ag Pat Leahy san Irish Times ar an Satharn a chuir ag smaoineamh mé.

Léiriú ar gníomh nó gníomhartha géarchéime in oirthuaisceart lár Bhaile átha Cliath. Dúnmharíodh fear óg neamhurchóideach in acrann atá ar siúl fos sa cathair. Chuir sé isteach go mór ar Enda Kenny a bhí ina Thaoiseach ag an am. De bharr na spéise sin rinne sé gníomh éifeachtach atá fós ar siúl is cosuíl. Tá spéis aige fós sa cheantair is cosúil agus tugann sé cuirt ar an áit fiú agus é éirithe as as mar Thaoiseach.

Rud tubaisteach a léirigh géarchéim a spreag gníomh éifeachtach!

"It is the way money is spent, on targeted initiatives which often emanate from the community, and the constant measuring of its outputs that is different."
Tuige nach dtárlíonn rud mar sin i gcúrsaí eile? Sláinte, Tithíocht, An Ghaeltacht?

Tosnaíonn an gníomhaíocht le hadmháil go bhfuil géarchéim ann. Ansin chuirtear coiste éifeachtach ar bun faoi daoine a tuigeann cúrsaí agus atá cumhacht acu rudaí a athrú. "It is how this board works that makes the difference. It’s unlike anything I have seen in the public sector before," dár leis an údarTá cumhacht acu idirghabháil a dhéanamh le cumhluchtaí stáit, Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte, Coras Iompair Éireann, Comhairle Chontae, Scoileanna agus an Garda Síochána mar shampla agus is cosúil go bhfuil ag éirí leo.

Tá airgead á chuir ar fáil cinnte ach "It is the way money is spent, on targeted initiatives which often emanate from the community, and the constant measuring of its outputs that is different." Bhfuil córas ann sa Ghaeltacht le sin a dhéanamh nuair nach bhfuil ionadaíocht  acu fiú ar an "watered up Gaeltarra Éireann" mar a tugadh ar Údarás na Gaeltacht le deanaí?

Tá fhios ag pobal na Gaeilge go bhfuil géircéim sa Ghaeltacht agus mar a léirigh scrudú a rinne an Iar Choimisinéir Teanga, Seán Ó Cuireann roimh éirí as dó, tá an Stáit, an Rialtas ag leanúint le leath-ghníomh mí-éifeachtach i gcónaí ó 1928 ar aghaidh. "Soiniciúlacht, cur i gcéill agus an mhéar fhada a bhí sa treis: is deacair brí ar bith eile a bhaint as polasaí an stáit ó 1928 ar aghaidh" a dúirt sé i mí Mean Fomhair 2013. Níl mórán athrú ar chúrsaí  sa bhliain 2019 dár leis: “Tá sé thar am a admháil go bhfuil sé dainséarach a bheith ag scaipeadh dóchas gan bhunús faoin nGaeilge agus tosú ag baint leas as taighde a bhfuil fianaise ag dul leis chun dul i ngleic leis an ngéarchéim mar atá.” (Mí Feabhra 2019).

Séanann an Aire Stáit, Seán Kyne, go bhfuil géarchéim teanga ar bith sa Ghaeltacht agus maíonn sé go bhfuil “dul chun cinn suntasach” déanta i gcúrsaí phleanála teanga. Más dul chun cinn suntasach atá sa Bhille Teanga nua is léir go bhfuil an dul amú air. Deireann Cathaoirleach an Bórd atá ag obair i mBaile Átha Cliath, Michael Stone, go bhfuil siad ag "chipping away at a huge edifice!" Cabhráionn sé go mór leis go gcreideann an Stáit go bhfuil géarchéim.

I  gcás na Gaeltchta tá struchtúr nó córas ollmhór, an Stáit féin nach mór. Ní nach íonadh go bhfuil bille nua teangacha foilsithe acu atá "cúng, coimeádach agus casta!" *

Cén seans atá ag an Ghaeltacht nuair nach gcreideann an Rialtas féin go bhfuil géarchéim ann fiú?

* Bille teanga "cúng, coimeádach agus casta" (RTÉ 16/2/2019)
Share/Save/Bookmark

13.12.19

Céim thábhachtach ach tuilleadh gnímh ag teastáil...

Foilsíodh Bille na dTeangacha Oifigiúla (Leasú), 2019 inniú (13 Nol 2019)*. D'éisigh an Coimisinéir Teanga ráiteas úm thráthnóna á fháiltiú mar céim thábhachtach ach ag an am céanna tá tuilleadh gnímh ag teastáil don Ghaeltacht agus don Earcaíocht.
"Is céim thábhachtach é foilsiú Bhille na dTeangacha Oifigiúla (Leasú) sa phróiseas a cuireadh ar bun le go mbeadh Acht teanga níos láidre agus níos oiriúnaí dá fheidhm againn. Is maith ann an deis a bheidh againn scrúdú a dhéanamh ar na leasuithe ach is údar imní na heasnaimh atá ar an mBille.


"Is fada muid ag cásamh na laigí ar an reachtaíocht mar atá agus ba cheart go dtabharfaí aghaidh orthu ag an tráth seo. Deis chaillte a bheadh ann gan sin a dhéanamh...
Le linn na díospóireachta sin tá sé tábhachtach go bhféachfaí i gcónaí le freastal ar riachtanais phobal na teanga agus a gcearta.."
"Tá béim leagtha agam go rialta ar thrí phríomhleasú a fheictear dom a bheith riachtanach chun bonn níos láidre a chur faoin Acht. Baineann na leasuithe sin le soláthar sheirbhísí an Stáit sa Ghaeltacht, le hathruithe ar pholasaithe earcaíochta an Stáit agus le bunú córais caighdeán teanga a leagfaidh dualgas níos soiléire ar chomhlachtaí poiblí maidir le freastal ar an bpobal i gcéadteanga oifigiúil na tíre.

"Tá tagairt déanta sa Bhille nua do na nithe sin agus do roinnt forálacha tábhachtacha eile, ach ní thugann an Bille, mar atá sé faoi láthair, aghaidh ar bhealach críochnúil ar roinnt de na ceisteanna is tábhachtaí a bhaineann le soláthar seirbhísí poiblí trí Ghaeilge agus le cearta teanga an phobail a chosaint.

An Ghaeltacht
"Is léir staid leochaileach na Gaeilge sna limistéir Ghaeltachta i dtorthaí an daonáirimh agus i saothair thaighde éagsúla le roinnt blianta. Tá sé ríthábhachtach mar sin go gcuirfí bonn reachtúil faoi sholáthar seirbhísí poiblí trí Ghaeilge sa Ghaeltacht agus go ndaingneofaí sa reachtaíocht cearta teanga phobal na Gaeltachta. Faraor, ag an tráth seo, níl aon fhoráil dhaingean sa Bhille a chuirfeadh dualgas ar an Stát a chinntiú go bhfreastalófar ar phobal na Gaeltachta ina dteanga dhúchais.

Earcaíocht
"Tacaím leis an moladh go n-ullmhófaí plean reachtúil náisiúnta do sholáthar seirbhísí poiblí trí Ghaeilge agus aontaím gur chóir do pholasaithe agus cleachtais nua earcaíochta a bheith ina ndlúthchuid den phlean sin. Is cúis imní dom, áfach, nach bhfuil dóthain ionadaíochta á thabhairt do shaineolaithe seachtracha ná don phobal ar an gCoiste Comhairleach atá le bunú faoin Acht leasaithe chun an plean feidhmithe a ullmhú. Is cúis imní dom freisin nach bhfuil sprioc-am luaite le foilsiú an phlean agus nach bhfuil dualgas reachtúil ann aon phlean a aontaítear a chur i bhfeidhm.

Córas Caighdeán
"Ar cheann de mhórfhorálacha an Bhille tá an moladh go gcuirfí córas caighdeán teanga in áit chóras na scéimeanna teanga. Moladh fiúntach é seo, ach is deacair breithiúnas a thabhairt ar an tionchar a d’fhéadfadh a bheith ag an athrú seo gan na dréachtchaighdeáin a bheith ar fáil dúinn. Creidim go rachadh sé go mór chun sochair do phróiseas measúnaithe an Bhille dá gcuirfí na dréachtchaighdeáin sin ar fáil gan mhoill.

"Sna seachtainí amach romhainn beidh deis againn mionscrúdú a dhéanamh ar na leasuithe atá molta ar Acht na dTeangacha Oifigiúla agus go deimhin ar nithe tábhachtacha eile nach bhfuil luaite sa Bhille seo. Is fada muid ag cásamh na laigí ar an reachtaíocht mar atá agus ba cheart go dtabharfaí aghaidh orthu ag an tráth seo. Deis chaillte a bheadh ann gan sin a dhéanamh.

"Le linn na díospóireachta sin tá sé tábhachtach go bhféachfaí i gcónaí le freastal ar riachtanais phobal na teanga agus a gcearta, ag cur san áireamh stádas na Gaeilge mar theanga náisiúnta agus mar chéadteanga oifigiúil na tíre."

Bille na dTeangacha Oifigiúla (Leasú), 2019.



• Cad atá sa bhille teanga nua agus cén difear a dhéanfaidh sé do phobal na Gaeilge? - Ainailís i dTuairisc.ie
Share/Save/Bookmark