18.2.13

Buairt Phobal na Gaeltachta

"Deis le tapú ag an Rialtas anois sólás a thabhairt do bhuairt Phobal na Gaeltachta”

Moltaí an Phobal ó Thostal na Gaeilge (26/2/2013)

Tuairiscí Eile
Tóstal na Gaeilge 2013: Luas Meatha agus Luas Fáis (Beo 20/2/2013)
Go leor ionadaithe an stáit ‘as láthair’ ó Thóstal na Gaeilge (Gaelscéal 20/2/2013)
Tostú na nGaelgeoirí (Concubhar Ó Liatháin, Gaelscéal 20/2/2013)
Tá sé in am don Rialtas faillí sa Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge a chur in a gceart

Is gearr go mbeidh próiseas pleanála teanga á leagan amach i dtrí limistéar Gaeltachta, ach is mór iad na dúshláin agus na constaic a bheidh le sárú ag na grúpaí pobail, dar le hionadaithe ó Ghaeltachtaí ar fud na tíre a labhair ag Tóstal na Gaeilge 2013, a thionól Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge i mBaile Átha Cliath ag an Sathairn, 16 Feabhra 2013.

‘Beart de réir Biathair’ a bhí mar théama an Tóstail i mbliana agus bhí saincheisteanna reatha na Gaeilge idir chamáin ag polaiteoirí, ag saineolaithe sa phleanáil teanga, ag ionadaithe an státchórais, agus ag pobal na Gaeilge le linn trí sheisiún plé a reáchtáladh le linn an Tóstail.
Harry McGee

Pléadh na téamaí seo i gcomhthéacs na Straitéise 20 Bliain don Ghaeilge agus thug comhfhreagraí polaitíochta The Irish Times Harry McGee cur síos ar bheartais an Rialtais i leith na Gaeilge ó foilsíodh an Straitéis i mí na Nollag 2010. "Sach criticuil faoi dul chun cinn an Rialtais o thaobh na Gaeilge," dár le tuít amháin!

I measc siúd a labhair le linn an Tóstail, bhí an Dr Brian Ó Curnáin, Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath; Stiúrthóir Chomhluadar Feargal Ó Cuilinn agus Treasa Ní Mhainín, Príomhfheidhmeannach ar Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta.

Tugadh an deis do Phríomhfheidhmeannach Údarás na Gaeltachta Stiofán Ó Culáin míniú níos soiléire a thabhairt ar a bhfuil beartaithe faoin bpróiseas pleanála teanga agus bhí an deis ag an bpobal ceisteanna a chur air agus ar Chathaoirleach an Údaráis, Anna Ní Ghallachair ag díospóireacht a bhí faoi stiúir príomhláithreoir nuachta TG4 Eimear Ní Chonaola.
Stiofán Ó Cualáin

Labhair an pleanálaí teanga agus tuismitheoir Aoife Ní Shéaghdha mar gheall ar na ceisteanna praiticiúla atá ag teacht chun cinn i measc phobal na Gaeltachta i gCorca Dhuibhne agus luaigh sí go raibh tacaíocht laghdaithe curtha ar fáil de réir mar a théann leanaí in aois agus de réir mar a mhéadaíonn an líon tí.

Luaigh sí freisin go raibh easnaimh mhóra ó thaobh ócáidí sóisialta do leanaí trí Ghaeilge agus go raibh ceisteanna tromchúiseacha ann maidir le buanú na Gaeilge i measc leanaí gurb í an Ghaeilge a gcéad teanga sna scoileanna Gaeltachta. Is cosúil gur luaigh sí mar dúirt tuítaire eile: "Tagairt déanta ag Aoife Ní Shéagdha do scor an aonaid a bhí i mbun pleanála teanga ag an Acadamh. Aisteach ag tús phroiseas!"

Nocht Comhordaitheoir Acadúil ar Choláiste na nDán, na nEolaíochta Sóisialta agus an Léinn Cheiltigh, Ollscoil na hÉireann Gaillimh, Seosamh Mac Donncha an tuairim lom go bhfuil deireadh leis an tuiscint choiteann ar shainmhíniú na Gaeltachta.

Dúirt sé nach raibh Gaeltacht againn sa chiall is a bhí ann céad bliain ó shin nuair a labhair formhór na ndaoine an Ghaeilge formhór an ama. Dúirt sé chomh maith nach raibh an saibhreas teanga céanna ag páistí óga Gaeltachta is a bhí ag an nglúin a chuaigh rompu agus thagair sé do na deacrachtaí atá sa chóras oideachais Gaeltachta ceal sainpholasaí oideachais Gaeltachta.

Chuir Príomhfheidhmeannach Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta Treasa Ní Mhainín béim ar pholasaí na Roinne Oideachais agus Scileanna chomh maith agus luaigh sí go mbeidh sí dodhéanta pleanáil teanga a chur i bhfeidhm i gceantair Ghaeltachta gan tacaíocht iomlán na Roinne sin.

Tá athruithe suntasacha i ndán don Ghaeltacht le feidhmiú an phróisis pleanála teanga. Tá fógartha ag Údarás na Gaeltachta go gcuirfear tús leis an bpróiseas pleanála teanga i mbliana. Is é an sprioc atá ag an bpróiseas pleanála teanga ná córas pleanála teanga a fhorbairt chun a chinntiú go mairfidh an Ghaeilge mar theanga pobail agus teaghlaigh sa Ghaeltacht.

Is í seo an chéim is déanaí i bhforbairt an phróisis pleanála teanga ó foilsíodh Acht na Gaeltachta 2012. Luaitear mar chuspóir sa straitéis 20 Bliain don Ghaeilge an líon daoine a labhraíonn Gaeilge sa Ghaeltacht gach lá a ardú 25% roimh 2030.

"Díospóireacht mhacánta réadúil” a bhí ann dar le Stiúrthóir Chomhdháil Náisiúnta na Gaeilge, Kevin De Barra agus ghabh sé buíochas leis na haoichainteoirí agus leis an bpobal a tháinig ar an lá agus leis an bpobal ar líne a ghlac páirt sa phlé ar Twitter faoin haischlib #Tnag13.

“Is léir go bhfuil formhór na ngealltanas a leagadh amach sa Straitéis 20 Bliain caite i dtraipisí anois”, a dúirt sé.

“Ag an Tóstal, d’iarr an pobal ar Chomhdháil Náisiúnta na Gaeilge a gcás a chur faoi bhráid na nÚdarás agus dá bhrí sin lorgóidh Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge cruinniú práinneach leis an Aire Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta, Jimmy Deenihan TD, le hAire Stáit na Gaeltachta Dinny McGinley TD agus le hOifigigh sinsearacha sa Roinn Ealaíon Oidhreachta agus Gaeltachta". Dár le tuít eile: "Tugadh cuireadh d'ionadaithe, Roinn na Gaeltachta agus Foras na Gaeilge, labhairt inniu ach níor glacadh leis an gcuireadh."  Dúradh ar Raidío na Gaeltachta go raibh inonadaí ón bhForas ann is cosúil nach raibh éinne ón Roinn!

Ag eascairt as an bplé maidir leis na heasnaimh atá ann i bpolasaí oideachais Gaeltachta na Roinne Oideachais agus Scileanna, lorgófar cruinniú práinneach leis an Aire Oideachais Ruairí Quinn TD go luath.

“Tá an deis anois ag an Rialtas freagra a thabhairt ar an mbuairt atá léirithe ag pobal na Gaeltachta agus ag pobal na Gaeilge agus ceannasaíocht a léiriú le forfheidhmiú an phróisis pleanála ar bhealach oscailte, cuimsitheach agus daonlathach”.

Tá pictiúirí eile le fáil ar Facebook!
Share/Save/Bookmark

14.2.13

Comhdháil Idirnáisiúnta ar Chearta Teanga


Tá sé deich mbliana ó achtaíodh Acht na dTeangacha Oifigiúla (2003) agus anois tá athbhreithnú á dhéanamh ar an reachtaíocht sin.
Mar comóradh ar sin, agus mar chuid de Bliain na Gaeilge agus Tóstal Éireann (The Gathering mar is gnáth a glaotar air) tá Comhdháil Idirnáisiúnta ar Chearta Teanga á tionoladh i mBaile Átha Cliath i mí Bealtaine. Táthar ag súil le gach coimisinéir teanga ar domhan a bheith i láthair le labhairt ag an ócáid.

Clár na Comdhála

Luaite ar Gaelport


An scéal seo as Béarla
Beidh ionadaíocht ann ó Cheanada go dtí an Chosaiv, ón bpobal Ionúiteach sa réigiún Artach, ár gcomharsana sa Bhreatain Bheag, ón bhFionlainn, Alba agus eile.

Tabharfaidh an chomhdháil seo deis foghlama ó bheartais agus ó chleachtais eile, agus deis staid na Gaeilge sa Ghaeltacht agus ar fud na tíre a mheas i gcomhthéacs idirnáisiúnta.
Beidh béim ar ról an stáit agus an phobail maidir le cearta agus dualgais teanga i gcomhthéacs
teangacha atá faoi bhrú mar theangacha pobail nó mar theangacha roghnaithe. Roinntfar an dea-chleachtais agus malartú eolais ar na ceachtanna atá foghlamtha go dtí seo i réimse na dteangacha mar aidhmeanna ag an gcomhdháil.

Oifig an Choimisinéara Teanga anseo in Éirinn á eagrú mar aon le Fiontar (DCU) agus Uned Ymchwil Iaith, Polisi a Chynllunio (Ollscoil Caerdydd) sa Bhreatain Bheag.

Nóta don Dialann!
 Comhdhála Idirnáisiúnta ar Chearta Teanga
Óstán Hilton,
Plás Charlemont,
Baile Átha Cliath 2
23-25 Bealtaine 2013

Alt san Irish Times:  Cearta Teanga le plé! (20/2/2013)
San Galway Advertiser: Comhdháil idirnáisiúnta ar chearta teanga (21/2/2013)

Share/Save/Bookmark

13.2.13

Éilimh ag éirí as cruinniú na Gaillimhe!

Bhí cruinniú i nGaillimh ag tús na míosa (Feabhra 2013) faoi thodhchaí na Straitéise agus COGG agus seo na moltaí a d'éirigh as an gcruinniú sin.



Mar a aithníodh ag an gcruinniú is gá an líon is mó grúpaí a lorg le bheith ainmnithe leis na héilimh agus, ansin, is gá feidhmiú ar na gníomhaíochtaí luaite leis na héilimh a bhaint amach. Táthar ag lorg tacaíocht ón oiread eagraíocht phobal agus is féidir.

Sprioch Dáta: 22 Feabhra 2013
Má tá d'eagraíocht-sa sásta a bheith luaite leis na héilimh seo abair é sin le hÁrd Rúnaí Chonradh na Gaeilge a luath agus is féidir roimh an 22 Feabhra 2013.

1. Éileamh do chur i bhfeidhm na Straitéise 20 Bliain don Ghaeilge 2010-30 ó dheas
An Pobal Gaeilge agus Gaeltachta a aithint mar gheallsealbhóirí i gcur i bhfeidhm na Straitéise 20 Bliain don Ghaeilge agus an struchtúr riachtanach ardleibhéil a chur ar bun idir na húdaráis agus na heagraíochtaí pobail Gaeilge agus Gaeltachta.

2. Éileamh do Straitéis na Gaeilge ó thuaidh
An Pobal Gaeilge a aithint mar gheallsealbhóirí i gcur i bhfeidhm na Straitéise don Ghaeilge ó thuaidh agus an struchtúr riachtanach ardleibhéil a chur ar bun idir na húdaráis agus na heagraíochtaí pobail Gaeilge

3. Na héilimh i leith COGG:


  • Is gá go mbeidh buiséad COGG imfhálaithe i gcónaí (i. níor chóir go mbeidh aon chumhacht ag an CNCM ar an mbuiséad)



  • Caithfear neamhspleáchas Bhord COGG a chinntiú.  Chuige sin, is gá a neamhspleáchas a aontú i scríbhinn, agus bunús dlí aige, leis an Stáit.  



  • Is féidir le hoifig COGG a feidhmiú mar shatailít den CNCM agus ní chóir foireann COGG a lonnú in oifigí an CNCM riamh.


  • Mioneolas faoi na moltaí agus moltaí ón gCruinniú
    1. Éileamh do chur i bhfeidhm na Straitéise 20 Bliain don Ghaeilge 2010-30 ó dheas
    An Pobal Gaeilge agus Gaeltachta a aithint mar gheallsealbhóirí i gcur i bhfeidhm na Straitéise 20 Bliain don Ghaeilge agus an struchtúr riachtanach ardleibhéil a chur ar bun idir na húdaráis agus na heagraíochtaí pobail Gaeilge agus Gaeltachta.
    Moltar ionadaíocht ó na grúpaí seo a leanas ar an struchtúr ardleibhéil:
    • An Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta
    • Foras na Gaeilge
    • Údarás na Gaeltachta
    • An Chomhairle um Oideachas Gaeltachta & Gaelscolaíochta
    • Saineolaí aitheanta pleanála teanga
    • Na heagraíochtaí pobail Gaeilge agus Gaeltachta
    2. Éileamh do Straitéis na Gaeilge ó thuaidh
    An Pobal Gaeilge a aithint mar gheallsealbhóirí i gcur i bhfeidhm na Straitéise don Ghaeilge ó thuaidh agus an struchtúr riachtanach ardleibhéil a chur ar bun idir na húdaráis agus na heagraíochtaí pobail Gaeilge
    Moltar ionadaíocht ó na grúpaí seo a leanas:


  • An Roinn Cultúir, Ealaíon & Fóillíochta

  • Foras na Gaeilge

  • Saineolaí aitheanta pleanála teanga

  • Na heagraíochtaí pobail Gaeilge


  • 3. Na héilimh i leith COGG:
    • Is gá go mbeidh buiséad COGG imfhálaithe i gcónaí (.i. níor chóir go mbeidh aon chumhacht ag an CNCM ar an mbuiséad)
    • Caithfear neamhspleáchas Bhord COGG a chinntiú. Chuige sin, is gá a neamhspléachas a aontú i scríbhinn, agus bunús dlí aige, leis an Stáit.
    • Is féidir le hoifig COGG a feidhmiú mar shatailít den CNCM agus ní chóir foireann COGG a lonnú in oifigí an CNCM riamh.
    Moltaí eile ón gcruinniú i nGaillimh a bheidh le tabhairt san áireamh san fheachtas:
    • Caithfear athmhachnamh a dhéanamh ar chultúr an dátheangachais sa státchóras agus ina áit cultúr Gaeilge a chur chun cinn
    • Ceist ann an chóir diúltú comhoibriú leis an Rialtas a thuilleadh
    • Ba chóir cás gnó a chur le chéile ar an tairbhe agus an luach a bhaineann leis an nGaeilge le húsáid in aon bheartaíocht le Rialtas
    • Ba chóir eolas faoin bhfeachtas a scaipeadh ar an bpobal ina iomlán
    • B'fhiú eagraíochtaí eile ar nós an CLG a fháil le tacú linn
    • Caithfear a aithint go bhfuil na spriocanna leagtha amach do chur i bhfeidhm na straitéise ró-ghearrthéarmach agus caithfear plean iomlán a chur le chéile. Is gá go
      mbeidh monatóireacht neamhspleách déanta ar an bplean sin
    • Ba chóir fochoiste den Chomhchoiste Dála ar chúrsaí Gaeltachta a bhunú le plé le cur i bhfeidhm na straitéise go leanúnach
    • Ba chóir dea-chleachtas na Breataine Bige a leanúint maidir leis an tumoideachas
    • Ba chóir riachtanais na Gaelscoileanna agus na Scoileanna sa Ghaeltacht a aithint. Ní mar a chéile i gcónaí iad.
    • Ba chóir dul siar go dtí an staidéar cuimsitheach agus na moltaí ann a úsáid i dtaobh na Gaeltachta
    • Caithfear níos mó eolais a lorg ón Rialtas in ionad na gnáth freagraí Dála
    • Níl aon fadhb leis an gcomhdhéanamh de Bhord COGG faoi láthair
    • * Socraíodh chomh maith go mbeidh cruinniú eile i gceann 6 mhí le dul chun cinn an fheachtais a mheas (mura bhfuil gá le cruinniú roimhe sin). Go sealadach, táimid ag caint faoin 20 nó 27 Meán Fómhair. Coinneofar ar an eolas muid faoi sin. Fadhbanna aitheanta le cur i bhfeidhm na Straitéise 20 Bliain don Ghaeilge 2010-30
    • Ionsaithe déanta ar institiúidí na Gaeilge & Gaeltachta
        o An Chomhairle um Oideachas Gaeltachta agus Gaelscolaíochta (COGG) 
        o Oifig an Choimisinéara Teanga 
        o Laghdú ar buiséid: Údarás na Gaeltachta (75% den bhuiséad caipitil ó 2008); Raidió na Gaeltachta; an tAcadamh; Foras na Gaeilge; srl..
    • An tAcht Gaeltachta
        o Easpa daonlathais i dTithe an Oireachtais 
        o Próiseas ceapacháin ina cheap magaidh o Pleanáil teanga – Roinn i gceannas ar phleananna a fhaomhadh; gan acmhainní breise; líonraí Gaeilge; Sainfhoireann pleanála teanga an Acadaimh 
        o 19 Limistéir pleanála teanga
    • Deontas d’ábhar oidí bainte don tréimhse a chaitheann na mic léinn sa Ghaeltacht
    • Deireadh le Scéim Labhairt na Gaeilge agus níl córas sásúil curtha ina áit
    • Maoiniú na n-eagraíochtaí Gaeilge & Gaeltachta i mbaol
    • Acht na dTeangacha Oifigiúla

    Share/Save/Bookmark

    8.2.13

    Litir go "Galway" a léiríonn neamhshuim.

    Fuair mé litir ó Sean Kyne TD, an TD áitiúil, inniú le dhá bhileoig i mBéarla.

    Bhí abairt amháin i nGaeilge, "Tá leagan Gaeilge don bhileog "Bí ar an Eolais..." ar fáil freisin. Chuir glaoch ar Áine i mo Oifig Dáil Ceantair ag 091 868 111."

    Is i gcroí lár na Gaeltachta an teach seo. Ait go leor thárla an rud céanna anuireadh agus scríobh mé chuige ag gearán faoi agus cheap mé gur thuig sé mo chás ach faraoir tá sé soiléar nár thuig!

    Taobh amuigh de ceist na teangan is fíor-droch mairgaíocht é seo. Tá sé leisciúil leis.

    Tá an Gaeltacht is mó sa tír i nDáil Cheantair Gaillimh Thiar nó Galway mar a thugann sé ar an gcontae ar an litir. Cén fáth nach gcuireann sé litir agus bileoga i nGaeilge, le moladh d'éinne a bhí ag lorg an leagan i mBéarla, glaoch ar Áine bocht ina oifig?

    Is cosúil go bhfuil an galar céanna anois agus atá ag an Rialtas seo aige. I bhfocail an iriseoir, Harry McGee "..tá polasaithe an rialtais i leith na Gaeilge fréamhaithe i réimse na neamhshuime..."

    Is oth liom go bhfuil an rian sin sa litir seo ó Sheán Kyne.
    Share/Save/Bookmark

    7.2.13

    Tóstal na Gaeilge leis an Ghaeltacht 1 2013 a phlé!

    Tóstal na Gaeilge 2013 le haghaidh a thabhairt ar fhreagrachtaí an Stáit i leith na Gaeilge

    “Ós í an Ghaeilge an teanga náisiúnta is í an phríomhtheanga oifigiúil í” a deir Airteagal 8 de Bhunreacht na hÉireann, ach an bhfuil an stádas sin fós á thabhairt don Ghaeilge ag lucht dréachta beartais sa bhliain 2013?

    Nach fiú an cheist sin a plé i ndiadh a thit amach is saol na Gaeilge ó tháinig an Rialtas Fhine Gael/Lucht Oibre i réim go dtí an cinneadh is deanaí a cuirfidh deireadh le nuachtáin eile Ghaeilge. An Beart de réir Briathair atá ar siúl! An amhlaidh go bhfuil fhios acu céard é an Briathar céanna?

    16 Feabhra 2013
    Baile Átha Cliath
    Ar cheann de na painéil phlé ag Tóstal na Gaeilge 2013, breathnófar go géar ar fhreagrachtaí an Stáit i leith na Gaeilge agus cén chaoi a bhfuil na freagrachtaí sin á gcomhlíonadh.

    Faoi Chathaoirleacht Eimear Ní Chonaola, Nuacht TG4, díreofar ar bheartais reatha an Rialtais, agus déanfar anailís ar na bealaí atá freagrachtaí an Stáit i leith na teanga á láimhseáil ag Rialtas reatha na tíre. Ar dhuine amháin den phainéal seo, beidh Anna Ní Ghallachair, Cathaoirleach nua ar Údarás na Gaeltachta. Ar ndóigh, faoi Acht na Gaeltachta 2012, thit roinnt mhaith freagrachtaí úra ar Údarás na Gaeltachta maidir le pleanáil teanga sna ceantair Ghaeltachta.

    Duine de na hionadaithe poiblí is mó a chur i gcoinne Acht na Gaeltachta 2012 ab ea an Seanadóir Seán Barrett agus labhróidh seisean faoi chúrsaí daonlathais i dtaobh na Gaeilge sa státchóras faoi láthair. Labhróidh Kevin De Barra, Stiúrthóir Chomhdháil Náisiúnta na Gaeilge, faoi bheartais reatha an Rialtais agus na dúshláin atá roimh Ghaeilgeoirí na linne seo chun a gcearta a bhaint amach. Labhróidh an Seanadóir Trevor Ó Clochartaigh faoi na bearnaí a fheiceann sé i gcur chuige reatha an Rialtais i leith na Gaeilge.

    Beidh trí phainéal plé éagsúil ar siúl le linn Thóstal na Gaeilge 2013, agus sa bhreis ar fhreagrachtaí an Stáit i leith na Gaeilge díreofar freisin ar na dúshláin a bhaineann le clann a thógáil trí Ghaeilge in 2013, mar aon leis na saincheisteanna reatha a bhaineann le cúrsaí pleanála teanga sna ceantair Ghaeltachta.

    Osclóidh an t-iriseoir aitheanta Harry McGee, de chuid an Irish Times (Béarla), an plé ar maidin Dé Sathairn, 16 Feabhra 2013, ag 10:30am, agus ina dhiaidh sin leanfaidh na trí sheisiún plé thíos, faoin téama ginearálta, Beart de réir Briathair, go dtí 5pm san Óstán Hilton (Béarla), Plás Charlemont, Baile Átha Cliath 2.

    Seisiún 1: Ag Tógáil Clainne Trí Ghaeilge in 2013

    Seisiún 2: An Ghaeltacht in 2013

    Seisiún 3: Freagrachtaí an Stáit i leith na Gaeilge

    • Is féidir clár iomlán an Tóstail a íoslódáil ón suíomh seo
    • €15 atá ar thicéad don Tóstal, agus clúdaíonn seo lón éadrom a chuirfear ar fáil san óstán. Is féidir do thicéad a chur in áirithe don Tóstal ach glaoch a chur ar Mháire Ní Phuirséil, 016794780 nó rphost a chur chuig maire@comhdhail.ie.



    Share/Save/Bookmark