31.10.24

Fógraíocht ag Comhlachtaí Poiblí.

Mar chuid de Sheimineár ar Chearta Teanga ag Oifig an Choimisinéara Teanga a reáchtáil ag Oireachtas na Samhna i gCill Airne (1/11/24), seoladh tuairisc ar an bhfás atá tagtha ar fhógraíocht i nGaeilge ar na meáin. Faoi alt 10A. d’Acht na dTeangacha Oifigiúla a leasaíodh in 2021 leagadh dualgas ar eagraíochtaí stáit:

  • 20% dá bhfógraíocht bhliantúil a bheith i nGaeilge
  • 5% dá mbuiséad bliantúil fógraíochta a chaitheamh ar fhógraíocht ar na meáin Ghaeilge

Léiríonn an tuairisc treochtaí agus torthaí ardleibhéil maidir leis an bhfógraíocht atá á déanamh i nGaeilge ag an earnáil phoiblí de thoradh na reachtaíochta nua teanga. Tá torthaí na tuairisce bunaithe ar iniúchadh a rinne Oifig an Choimisinéara Teanga ar ghníomhaíochtaí fógraíochta 334 comhlacht poiblí i gcaitheamh 2023. I measc na dtorthaí is suntasaí tá:

  • €3.8m caite ar fhógraíocht ar mheáin Ghaeilge in 2023
  • €14.2m caite ar fhógraíocht i nGaeilge im 2023, idir fhógraíocht i nGaeilge ar na meáin Ghaeilge agus ar na meáin Bhéarla
  • €97m ina iomláine caite ag comhlachtaí poiblí ar fhógraíocht trí chéile in 2023, caitheadh 4% (€3.8m) ar na meáin Ghaeilge agus 11% (€14.2m) eile ar fhógraíocht i nGaeilge ar na meáin Bhéarla
  • Léiríonn na torthaí go bhfuil leibhéal ard úsáide á bhaint as na meáin shóisialta, na meáin chlóite agus raidió le fógraíocht i nGaeilge a dhéanamh
  • Clúdaíonn sonraí an iniúchta aighneachtaí féintuairiscithe ó 334 comhlacht poiblí go dtí seo
  • Cumhdaíonn an t-iniúchadh 98% den chaiteachas iomlán a rinne comhlachtaí poiblí a thagann faoi scáth Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003. Rinneadh cros-seiceáil le tuairisciú Nielsen Ad Intel (foinse sonraí fógraíochta idirnáisiúnta) ar an bhfógraíocht a rinne comhlachtaí poiblí in Éirinn
  • Léiríonn na torthaí tosaigh gur shroich an earnáil phoiblí tairseach 15% ar an meán d’fhógraíocht i nGaeilge chun críoch na forála 20% - Alt 10A(1)(a)
  • Léiríonn na torthaí tosaigh gur shroich an earnáil phoiblí tairseach 4% ar an meán d’fhógraíocht i nGaeilge chun críoch na forála 5% - Alt 10A(1)(b)

Séamus Ó Coincheanainn
“Cé gur foráil reachtaíochta nua í seo a cuireadh i bhfeidhm i Mí Dheireadh Fómhair 2022, is díol suntais é an fás atá tagtha ar an bhfógraíocht i nGaeilge atá le feiceáil, le cloisteáil agus le léamh anois ar na meáin éagsúla," arsa an Coimisinéir Teanga, Séamas Ó Concheanainn. "Léiríonn na torthaí go bhfuil borradh faoi fhógraíocht i nGaeilge ar gach cineál meáin anois, idir na meáin chlóite agus na meáin shóisialta agus dhigiteacha. Tá caiteachas suntasach á dhéanamh ar fhógraíocht i nGaeilge ar na meáin Ghaeilge agus ar fhógraíocht i nGaeilge ar na meáin Bhéarla freisin. Tá m’Oifig ag leanúint den mhionscagadh ar ghníomhaíochtaí fógraíochta comhlachtaí poiblí chun géilliúlacht don fhoráil nua fógraíochta a chinntiú.”

Thug eochairchaint “Crosbhóthar Cearta Teanga: Deiseanna agus Dúshláin” ag an Ollamh Fionnuala Ní Aoláin ag an Seimineár freisin.


@ceartateanga 


Share/Save/Bookmark

13.10.24

Céad míle fáilte?

Is cosúil nach bhfuil eagrán Gaeilge den tréadlitir ó Easpaig na hÉireann le fáil. Rinne mé iarracht é a fháil ar shuíomh Chomhdháil Easpag Caitliceach Éireann ach níl sé ann.

Meas tú cad as a dtánaigh an teideal - "A Hundred Thousand Welcomes?"

Bhfuil "Glór na nGael" a chuala Pádraigh fadó múchadh faoi dheire? 




Share/Save/Bookmark

26.8.24

Carta is cearta!

Chaill mé mo Carta Saor Thaistil (nó mo Bhus Pas mar a glaotar air go minic)i rith na seachtaine. Ar an Aoine a thárla sé agus ní raibh tuairim agam cá raibh sé. Bím an chúramach leis agus tá áit faoi leith agam i mo sparán agus de gnath chuirim thár n-ais é á úsáid. Is cosúil nach ndearna mé sin an uair seo mar tá an póca sin folamh ann!

Cád deanann tú má chaileann tú do bhus pás?

Féach ar line ar ndóigh!

Chuaigh mé chuig suiomh "Faisnéis do Shaoránaigh" agus tá leathanach acu ansin faoi Saorthaisteal in Éirinn. Chuaig mé trén leathanach agus beagnach ag a deireadh tá "Má chailltear, má ghoidtear nó má dhéantar díobháil do do Chárta Seirbhísí Poiblí Saorthaistil, ba cheart duit glaoch ar 0818 837 000 agus iarraidh ar chárta ionaid." (sic)

Ní raibh éinne ag obair ag an deireadh seachtaine agus mar sin glaoigh mé ar an uimhir go luath ar an Luain. Bhí teachtaireacht i nGaeilge ann a dúirt cnaipe uimhir a h-aon a bhrú le haghaidh seirbhís i nGaeilge. Bhrú me é.

Chuala mé "ceol" ar an líne a lean ar feadh píosa agus ansin guth in mBéarla ag rá go raibh an bhrú ar a gcuid sheibhíse ach go mbeadh "agent" liom a luath agau b'fhéidir. Tár éis seacht neomad le ceol agus teachtaireacht fite fúite le chéile tháinig guth chugam. Nuair a thosaigh mé ag caint leithí gabh sí leithscéal ag rá nach raibh an teanga náisiúnta ar a toil aici. Ar eagla go mbeadh orm fanacht go dtí go mbeadh "an duine le Gaeilge" ar fáil dom dúirt me go raibh beagáinín Béarla agam agus rinne me mo chuid i mBéarla lethí - go tapaidh agus go héifeachtúil.

Níor thóg sé mórán ama mo chuid ghnó a chriochnú agus beidh an pás aga i gcionn seacht lá nó mar sin.

Dúirt sí go raibh brón uirthí nach raibh Gaeilge aici. "Is trua nach bhfuil níos mó lé Gaeilge sa Roinn seo" a dúirt sí

Nach trua?


Share/Save/Bookmark

9.5.24

Éagothromaíocht as cuimse.

English Version.
Tháinig méadú 6% ar líon iomlán na ngearán a fuair Oifig an Choimisinéara Teanga in 2023, sin 634 gearán i gcomparáid le 600 in 2022.

Tá toradh dearfach na reachtaíochta teanga nua (Acht na dTeangacha Oifigiúla (Leasú), 2021) le feiceáil ón méadú suntasach atá ag teacht ar an bhfógraíocht a dhéanann eagraíochtaí stáit trí Ghaeilge ar na meáin chumarsáide éagsúla (e.g. teilifís, raidió, meáin shóisialta). Leanann sé seo sna sála ar fheachtas feasachta náisiúnta a reachtáil Oifig an Choimisinéara Teanga ar an reachtaíocht nua.

Bhain 39% den 634 gearán a fuair Oifig An Choimisinéara Teanga in 2023 le gealltanais a bhí tugtha ag eagraíochtaí stáit ina gcuid scéimeanna teanga reachtúla. “Léiríonn an líon an-ard gearán a bhaineann le scéimeanna teanga eagraíochtaí stáit an géarghá atá ann córas nua na gcaighdeán teanga, atá le teacht in áit córas na scéimeanna teanga, a thabhairt i bhfeidhm”, a deir an Coimisinéir Teanga, Séamas Ó Concheanainn. "Aire na Gaeltachta a thabharfaidh córas nua na gcaighdeán teanga i bhfeidhm faoi scáth Acht na dTeangacha Oifigiúla (Leasú), 2021.

Meadú ar líon na gearán.
Tháinig méadú 6% ar líon iomlán na ngearán a fuair Oifig an Choimisinéara Teanga in 2023, sin 634 gearán i gcomparáid le 600 in 2022. Léiríonn líon agus cineál na ngearán easnaimh shuntasacha atá sa soláthar reatha do sheirbhísí poiblí trí Ghaeilge. 

I measc na n-easnamh is tromchuisí, tá easpa foirne le hinniúlacht chuí sa Ghaeilge le croísheirbhísí poiblí a sholáthar, e.g. seirbhísí teileafóin agus cuntair ar ardchaighdeán trí Ghaeilge; agus an éagothromaíocht as cuimse idir an freastal a dhéantar trí Bhéarla ar an bpobal trí sheirbhísí teicneolaíochta ar líne i gcomparáid leis an lagfhreastal bearnach trí Ghaeilge. Léirigh imscrúduithe foirmiúla ar Chomhairle Contae na Gaillimhe agus An Post freisin na bearnaí reatha maidir le seirbhísí teicneolaíochta agus idirghníomhacha ar líne trí Ghaeilge.

Méadú comhairle.
Tá méadú 140% tagtha ar líon na gcásanna ar roinneadh comhairle le heagraíochtaí stáit faoina ndualgais reachtúla teanga le dhá bhliain anuas. Léirigh faireachán ar 18 Roinn Stáit i gcaitheamh 2023 leibhéal ard géilliúlachta maidir le caighdeán na bhfógairtí taifeadta béil a bhí á n-úsáid acu ar a gcórais teileafóin.

Ní mór athshamhlú a dhéanamh ag an tráth seo ar sheachadadh seirbhísí poiblí an Stáit trí Ghaeilge. Tá dlús criticiúil foirne le Gaeilge mhaith i gcomhlachtaí poiblí ag teastáil ionas go mbeidh muinín an phobail teanga i seirbhísí poiblí trí Ghaeilge. Ba chóir molchampais sheirbhísí poiblí a fhorbairt i Limistéir Pleanála Teanga Ghaeltachta, i mBailte Seirbhíse sa Ghaeltacht agus lasmuigh den Ghaeltacht, i Líonraí Gaeilge agus i lárionaid Ghaeilge i gcathracha le líon agus caighdeán na seirbhísí poiblí trí Ghaeilge a fheabhsú. Rachfadh na molchampais go mór i ngleic le cuid de na bacanna a bhíonn ar phobal na Gaeilge teacht ar sheirbhísí poiblí ar ardchaighdeán trí Ghaeilge go laethúil.

Dúirt Séamas Ó Concheanainn freisin: “Beidh tábhacht ar leith ag baint leis an bPlean Náisiúnta do Sheirbhísí Poiblí trí Ghaeilge a fhoilseofar níos deireanaí i mbliana. Tá sé riachtanach go leagfaidh an Plean Náisiúnta amach cosán soiléir trína dtiocfaidh feabhas suntasach ar chaighdeán agus ar líon na seirbhísí poiblí trí Ghaeilge. Tá cur chuige réadúil, forásach agus céimnithe, i dtreo na sprice 20% d’earcaithe le Gaeilge sa tseirbhís phoiblí, faoin mbliain 2030 riachtanach freisin, le go rachfar i ngleic leis na bearnaí suntasacha reatha i seirbhísí poiblí trí Ghaeilge”.


@CeartaTeanga @DeptCultureIRL @OireachtasNews @PresidentIRL @ForasnaGaeilge

Share/Save/Bookmark

15.4.24

Ár dteanga iontach náisiúnta! (100 as 3264)

Is gnáth-nós ag poiliteoirí na hÉireann ní baintear úsáid as an Teanga Náisiúnta ag nuair atá siad ag déanamh tagairt don Teanga féin nó don Ghaeltacht. Ní raibh athrú ar bith sa nós nuair a labhair Ceannaire Fhianna Fáil ag a Ard-Fheis ar an Sathairn (13 Aibreán 2023)

In oráid de 3265 focail ar ana chuid ábhar ni raibh ach 115 sa Teanga Náisiúnta ina measc sin dúirt sé "A Chairde" sé n-uaire agus dúirt sé "Gura míle maith agaibh" ag a deireadh. Fágann sin nach raibh ach céad (100) focail san oráid ina iomláin i nGaeilge. Tá an oráid le fáil ar shuíomh (Béarla) a pháirtí. 

Seo mar atá sé ar an suíomh -

Agus is tuairim lárnach de pháirtí Fhianna Fáil go gcaithfimid ár gcultúr agus ár bhféiniúlacht náisiúnta a chosaint agus a fhorbairt.
Is cuid riachtanach dár n-aitheantas náisiúnta é dlúthbhaint a bheith againn le cultúir na hEorpa agus le cultúir an domhain uilig. Sin cuid thábhachtach dár nÉireannachas.
Le cúig bliana anuas, táimid de shíor ag méadú na tacaíochta don oideachas trí mheán na Gaeilge.
Níl aon amhras ach go leanfaidh athbheochan na Gaeilge, ár dteanga iontach náisiúnta, ar aghaidh le díograis sna blianta amach romhainn.
Agus is iontach an scéal é go bhfuil Thomas Byrne mar aire na Gaeltachta anois.

Mar a dúradh ar tuairisc.ie: "Ba mhór idir caint Martin faoi athbheochan na Gaeilge agus admháil lom an aire stáit nua Thomas Byrne an tseachtain seo caite go bhfuil géarchéim teanga sa Ghaeltacht."

Léiríonn oráid Mhichíl Martin an cur chuige atá léirithe go ró mhinic ag an státchóras. Má fhéacann tú ar na teachtaireachtaí ón dTáinaiste ar an gcóras giolcaireachta twitter (X) ní bheadh fhios agat go raibh Gaeilge ar bith aige, fiú nuair a  bhí sé ina Thaoiseach. Déarfainn go raibh níos mó Ghaeilge ann ag an Taoiseach Fine Gael, Leo Varadkar ná ag Ceannaire an pháirtí a deireann "go gcaithfimid ár gcultúr agus ár bhféiniúlacht náisiúnta a chosaint agus a fhorbairt." 

I bhfocal Catherine Connelly, Cathaoirleach, Choiste Oireachtais sa Dáil roimhe seo: "Tá an teachtaireacht ag dul amach ... má tá rud tabhachtach le rá, abair i mBéarla é." 

Nó i bhfocal Sheáin Uí Chuirreáin deich mbliain ó sin, "Labhairígí Gaeilge eadraibh féin ach abair Béarla linne!"

Nó mar a bhí luaite ag Aire Stáit na Gaeltachta nua Byrne, narbh aisteach an rud é go raibh sé níos éasca labhairt i nGaeilge i gcóras na hEorpa sa mBruiséal ná i gcóras riarachán na hÉireann.

Is cosúil nár chuala Fine Gael (nó Fianna Fáil) a dúirt an Coilleánach, "Go dtí go mbeidh an Ghaeilge againn. arís ar ár dteangain agus ar ár n-aigne nílimid saor ..."


Share/Save/Bookmark

8.1.24

Óglaigh na hÉireann á gcosaint?

Feicim go bhfuil dlí á fhógairt ag an Rialtas nach mbeadh cead ag aon dream "Óglaigh na hÉireann" a thabhairt ar aon eagraíocht ach Airm na hÉireann amháin.

Cosantóir an Bhéarla?
Nach mbeadh sé go deas dá dtabharfadh Airm na hÉireann fhéin "Óglaigh na hÉireann" ortha fhéin i gcónaí?

"military.ie/" ar an suíomh idirlín acu cé go bhfuil chuid de dhá theangach. Agus tá "@defenceforces" (Béarla) acu ar twitter ("X") agus ar facebook (Béarla). 

Nach bhfuil sé ait nár chuir Oglaigh na hÉireann, an a ngiolch ar "The official Twitter page of the Irish Defence Forces" nó san "Official Irish Defence Forces Facebook page" sa teanga náisiúnta?

Ar ndóigh ní dea shampla atá ar fáil ón Roinn Cosanta cé go ndearnadar aistriú ar an AAA (URL) don leagan "Gaeilge" dá suíomh go "eagraiocht/an-roinn-cosanta/" ach faraoir is beag Gaeilge atá ar an suíomh acu.

Nó fiú ó Uachtarán na Tíre a úsáideann ainm a oifige i mBéarla ar twitter seachas ár dteanga ársa féin.


@defenceforces @IRLDeptDefence @PresidentIRL @ceartateanga

Share/Save/Bookmark

17.12.23

Feidhmiú na Reachtaíochta Teanga Nua – Inniúlacht agus Freagrúlacht.

Seo Ráiteas Tosaigh an Choimisinéara Teanga, Séamas Ó Concheanainn, ag Comhchoiste na Gaeilge, na Gaeltachta agusPhobal Labhartha na Gaeilge ar an ábhar ‘Feidhmiú na Reachtaíochta Teanga Nua – Inniúlacht agus Freagrúlacht.’ Bhí an cruinniu ar an 13ú lá Nollag 2023 ag Tithe an Oireachtais. Sé Aengus O Snodaigh TD atá mar Chathaoirleach ar an gcoiste seo.

>>A Chathaoirligh, agus a chomhaltaí coiste uile,
Ba mhaith liom buíochas a ghlacadh leatsa agus le comhaltaí an Chomhchoiste as an gcuireadh freastail. Is mór an chomaoin atá curtha ag an gComhchoiste orm teacht in bhur láthair inniu i ndiaidh mo cheapacháin mar Choimisinéir Teanga ag Uachtarán na hÉireann, Mícheál D. Ó hUigínn, an tseachtain seo caite. Tá mé féin agus foireann Oifig an Choimisinéara Teanga ag súil go mór leanacht den dea-chaidreamh idir an Oifig agus an Comhchoiste chun go neartófaí cearta teanga phobal labhartha na Gaeilge. Tá an dea-chaidreamh sin ríthábhachtach ar mhaithe le tapú na deise atá againn anois cearta teanga phobal na Gaeilge a láidriú de thoradh theacht i bhfeidhm Acht na dTeangacha Oifigiúla (Leasú), 2021.

Rónán Ó Domhnaill & Seán Ó Cuirreáin
Ba mhaith liom an deis seo a thapú freisin aitheantas a thabhairt don obair cheannródaíoch a rinne na Coimisinéirí Teanga a bhí ann romham. Is iad a sheas an fód do chearta teanga in Éirinn. Bhí sé de dheis agam a bheith ag obair le Rónán Ó Domhnaill le breis agus dhá bhliain agus is é a rinne obair chéadach ar réim reachtaíochta nua a thabhairt chun cinn, réim a laghdaíonn an bhearna idir fís agus feidhmiú na gceart teanga. Leag an chéad Choimisinéir Teanga, Seán Ó Cuirreáin, dúshraith théagartha agus sheasmhach do shaothrú cearta teanga phobal na Gaeilge agus d’Oifig an Choimisinéara Teanga. Tá moladh ar leith ag dul do na hAirí Gaeltachta agus d’oifigigh uile na Roinne a chinntigh go gcuirfí acmhainní cuí ar fáil do thionscnamh, d’achtú agus d’fheidhmiú na reachtaíochta agus Oifig an Choimisinéara Teanga i gcaitheamh na mblianta.

Is iad an líon ard gearán agus ábhar na ngearán a fhaigheann Oifig an Choimisinéara Teanga ó bhliain go bliain a léiríonn an géarghá le cearta teanga a neartú. Má tá feabhas le teacht ar an bhfreastal a dhéanann an Stát ar phobal na Gaeilge trí sheirbhísí poiblí, creidim go bhfuil tréimhse chinniúnach amach romhainn. Bainfear amach bunaidhm Acht na dTeangacha Oifigiúla – is é sin líon na seirbhísí poiblí atá á gcur ar fáil don phobal a mhéadú agus caighdeán na seirbhísí a fheabhsú – trí fheidhm iomlán a thabhairt d’fhorálacha an Achta leasaithe. Tá forálacha suntasacha sa reachtaíocht teanga leasaithe chun críche na bunaidhme seo.

An Plean Náisiúnta.

Séamas Ó Concheanainn & Uachtarán na hÉireann
I gcroílár an dualgais náisiúnta seirbhísí poiblí trí Ghaeilge a fheabhsú agus a mhéadú ar bhonn earnála agus córasach beidh an Plean Náisiúnta do sholáthar seirbhísí poiblí trí Ghaeilge. Tá an Plean Náisiúnta reachtúil seo á fhorbairt i láthair na huaire faoi stiúir an Choiste Chomhairligh um Sheirbhísí Gaeilge, a bhunaigh an tAire Turasóireachta, Cultúir, Ealaíon, Gaeltachta, Spóirt agus Meán anuraidh (2022). Cuimseofar bearta criticiúla sa Phlean Náisiúnta, lena n-áirítear caighdeáin teanga a leagfaidh amach na seirbhísí nua a mbeidh dualgas ar chomhlachtaí poiblí a sholáthar (Ailt 18 & 19 d’ Acht na dTeangacha Oifigiúla (Leasú), 2021). Cuimseoidh na caighdeáin teanga freisin sainiú ar na hinniúlachtaí teanga a bheidh de dhíth ar fhoireann na gcomhlachtaí poiblí leis na seirbhísí a bheidh leagtha amach a sholáthar ar chaighdeán sásúil, do phobal na Gaeilge. Is é an tAire a dhéanfaidh forordú ar na caighdeáin teanga a chuimseoidh na seirbhísí éagsúla a mbeidh ar chomhlachtaí poiblí, nó ar chatagóirí de chomhlachtaí poiblí, a chur ar fáil don phobal(Alt 19(A)(2) d’ Acht na dTeangacha Oifigiúla (Leasú), 2021).

Tá sé soiléir ó nádúr na ngearán atá á bhfáil ag m’Oifigse ón bpobal ar bhonn rialta go mbeidh dóthain foirne le cumas sásúil sa Ghaeilge a bheith ar fáil, cinniúnach lena chinntiú go dtiocfaidh feabhas, ar líon agus ar chaighdeán seirbhísí poiblí trí Ghaeilge. Tá soláthar soiléir sa reachtaíocht teanga leasaithe don riachtanas seo tríd an mórsprioc 20% d’earcaithe nua le Gaeilge a bhaint amach faoin mbliain 2030. Beidh sé riachtanach go leagfaidh an Plean Náisiúnta, a bheidh forbartha faoi stiúir an Choiste Comhairligh, cosán soiléir amach a mbeidh dul chun cinn céimnitheach agus intomhaiste leagtha amach ann. Mar aon leis an gcur chuige do shroichint na mórsprice 20% d’earcaithe nua le Gaeilge leagfar síos na leibhéil inniúlachta teanga faoi réir Chomhchreat Tagartha na hEorpa um Theangacha (CECR Fraincís) a bheidh i gceist don fhoireann a bheidh freagrach as seirbhísí poiblí ar leith a sheachadadh. Foráil shuntasach freisin gur féidir leis an gCoiste Comhairleach comhairle a chur ar chomhlachtaí poiblí faoi líon agus faoi ghráid na foirne a bheidh riachtanach leis na seirbhísí poiblí éagsúla trí Ghaeilge a chur ar fáil. Beidh tuairisc le foilsiú ag an gCoiste Comhairleach ar chur i bhfeidhm an Phlean (Alt 18(F)(1) d’Acht na dTeangacha Oifigiúla (Leasú), 2021) agus beidh tráchtaireacht le heisiúint agamsa mar Choimisinéir Teanga taobh istigh de 6 mhí ar obair an Choiste Chomhairligh agus ar an dul chun cinn leis an bPlean Náisiúnta. Tacóidh mise le haon iarracht cur le comhar, comhpháirtíocht agus comhoibriú idir comhlachtaí poiblí, an pobal, agus Tithe an Oireachtais, ar mhaithe le fíorú na móraidhme náisiúnta seo.

Forálacha Nua.

Oifig an Choimisinéara Teanga
In 2022 mar ullmhúchán do theacht i bhfeidhm Acht na dTeangacha Oifigiúla (Leasú), 2021 reachtáil an Oifig an clár ardaithe feasachta ba mhó riamh ó bunaíodh an Oifig. D’fhreastail breis is 2,100 rannpháirtí ar sheimineáir ghréasáin a reachtáil an Oifig, cuid acu a reáchtáladh i gcomhar leis an Roinn Turasóireachta, Cultúir, Ealaíon, Gaeltachta, Spóirt agus Meán. Díol suntais ab ea an méadú de 81%, ó 189 go dtí 284, a tháinig ar líon na gcásanna inar roinn an Oifig comhairle le comhlachtaí poiblí faoina ndualgais faoin Acht. D’eascair an méadú is suntasaí ar líon na gcásanna comhairleacha go príomha ó theacht i bhfeidhm foráil fógraíochta na gcomhlachtaí poiblí i mí Dheireadh Fómhair 2022 (Alt 10A d’Acht na dTeangacha Oifigiúla (Leasú), 2021). Tá an méadú atá tagtha ar líon na bhfógraí trí Ghaeilge atá le feiceáil ar na meáin chumarsáide le roinnt míonna ag cur go mór le seasamh agus le feiceálacht na Gaeilge i measc an phobail. Beart tábhachtach atá san fhoráil seo a thacaíonn le forbairt earnáil na meán Gaeilge trí shruthanna úra ioncaim a ghiniúint. Beidh faireachán á dhéanamh ag an Oifig an bhliain seo chugainn ar ghéilliúlacht na gcomhlachtaí poiblí don fhoráil fógraíochta.

Tabharfar feidhm do dhualgais reachtúla nua gan mhoill. Ina measc, tá an dualgas a bheidh ar chomhlachtaí poiblí ainm, sloinne agus seoltaí baile an duine aonair a thaifeadadh agus a úsáid go cruinn trí mheán na Gaeilge. Bhí an fhaillí a bhíothas a dhéanamh ar an bpobal ina leith seo ar cheann de na húdair ghearáin ba mhó a tarraingníodh anuas leis an Oifig le roinnt blianta. Táthar ag súil go dtabharfar feidhm go luath freisin d’fhorálacha maidir le foirmeacha oifigiúla, lógónna agus ainmneacha comhlachtaí poiblí nuabhunaithe. Dualgas nua suntasach eile ná dualgas conraitheoirí nó soláthraithe tríú páirtí atá ag obair thar ceann comhlachtaí poiblí a bheith géilliúil don reachtaíocht. Is cumhacht reachtúil bhreise a bheith in ann faireachán agus tráchtaireacht réamhghníomhach a dhéanamh ar achtacháin eile a bhaineann le stádas nó úsáid na Gaeilge. Treiseoidh na cumhachtaí breise seo le húsáid na Gaeilge mar phríomhtheanga an phobail sa Ghaeltacht agus mar theanga náisiúnta chomhaimseartha.

Inniúlacht agus Freagrúlacht Chórais na Seirbhíse Poiblí.

Aengus O Snodaigh TD, Cathaoirleach
Mar is eol daoibh, tá fiche bliain ann ó bunaíodh an Oifig agus is údar bróid domsa mar Choimisinéir agus d’fhoireann na hOifige go ndearnadh freastal fónta ar éilimh phobal na Gaeilge agus cuidiú le comhlachtaí poiblí a ndualgais reachtúla a chur i bhfeidhm. Ó bunaíodh an Oifig go deireadh na bliana 2022, tá os cionn 12,000 ghearán curtha faoinár mbráid. Le linn na tréimhse céanna, tháinig breis agus 3,000 iarratas ar chomhairle chugainn ó chomhlachtaí poiblí. Déantar gach iarracht freastal go pras ar fhiosruithe agus ar ghearáin ón bpobal. Seoladh 149 n-imscrúdú foirmiúil ar chomhlachtaí poiblí idir 2003 agus 2022 nuair a bhí gach iarracht déanta ag foireann na hOifige an cás a réiteach go neamhfhoirmeálta.

Ina dhiaidh sin féin, tá roinnt dúshlán ag teacht chun cinn maidir le hinniúlacht (nó cumas) an chórais bunseirbhísí a sheachadadh trí mheán na Gaeilge nuair a éilítear sin. Tar éis fiche bliain, ba dhóigh leat go mbeadh socruithe ardleibhéil déanta ionas go ndéanfaí soláthar don seachadadh teanga ina cheann ar sheachadadh na mbunseirbhísí mar bhunsraith feidhmithe. Is iad na himscrúduithe is fearr a léiríonn na bearnaí córasacha. Má scrúdaítear fionnachtana an 149 n-imscrúdú atá seolta ó 2003, is minic trí dhúshlán ar leith a bheith le tabhairt faoi deara iontu:

  1. Ní thuigtear an dualgas reachtúil teanga ag leibhéal ard ceannaireachta;
  2. Ní dhéantar córais inmheánacha phleanála a dhearadh dá réir;
  3. Ní bhíonn dlús criticiúil de líon foirne atá inniúil ar an nGaeilge le leanúnachas soláthair a chinntiú.

Cuirfidh forálacha sa reachtaíocht leasaithe feabhas ar cheist na feasachta agus an rialachais chorparáidigh i measc comhlachtaí poiblí. Tá freagracht tuairiscithe le leagan ar bhall foirne sinsearach i ngach comhlacht poiblí chun maoirsiú a dhéanamh ar fheidhmiú an Achta. Beidh ar an gcomhlacht poiblí tuairisc a thabhairt i dTuarascáil Bhliantúil an chomhlachta ar aon ábhar a ndéantar tuairisciú air maidir leis an reachtaíocht teanga. (Alt 3 d’Acht na dTeangacha Oifigiúla (Leasú), 2021) Maidir leis na dúshláin dlús criticiúil de líon foirne atá inniúil ar an nGaeilge a bheith ar fáil do chomhlachtaí poiblí, teastaíonn béim atreisithe a leagan ar inniúlacht teanga mar thréith infhostaitheachta sa tSeirbhís Phoiblí, an tSeirbhís Phoiblí Shinsearach san áireamh. Mura bhfuil ceannaireacht teanga ón mbarr anuas, agus cultúr treoraithe comhlíonta, is beag is fiú an líofacht Ghaeilge a bheith luaite le gráid shóisearacha amháin. Mar a luaigh mé cheana, tá an-tábhacht leis an gcosán soiléir a leagfaidh an Coiste Comhairleach amach sa Phlean Náisiúnta chun go mbeadh 20% d’earcaithe nua le Gaeilge faoi mbliain 2030. Beidh ról cinniúnach freisin le himirt ag earnáil an ardoideachais Ghaeilge i soláthar na gcéimithe a chinnteoidh go mbeidh an acmhainn dhaonna sin ar fáil.

Creidim go bhfuil tábhacht mhór leis an mbéim atá leagtha ar phróiseas agus ar an bhonneagar na Pleanála Teanga sa reachtaíocht (Alt 18(3)(a) d’Acht na dTeangacha Oifigiúla (Leasú), 2021). Tá sé i gceist go méadófar seirbhísí poiblí trí Ghaeilge i Limistéir Pleanála Teanga Ghaeltachta, i mBailte Seirbhíse Gaeltachta agus i Líonraí Gaeilge. Don chéad uair riamh, beidh ailíniú reachtúil idir cuspóirí náisiúnta Acht na Gaeltachta 2012 agus Achtanna na dTeangacha Oifigúla agus is fearr an seans go bhfíorófar cur chun cinn na Gaeilge dá bharr. Léiríonn gearáin an phobail teanga go gcuirtear bac ar phobal na Gaeilge rochtain a bheith acu ar sheirbhísí Gaeilge atá ar chomhchaighdeán le seirbhísí comhchosúla i mBéarla. Is fiú gach leas seiftiúil a bhaint as an mbonneagar náisiúnta pleanála teanga atá forbartha ag an Stát le blianta beaga anuas chun freastal i bhfad níos fearr a dhéanamh ar phobal na Gaeltachta agus na Gaeilge go náisiúnta.

Séamas Ó Concheanainn, Coimisinéir Teanga
Bíodh seirbhísí poiblí trí Ghaeilge á seachadadh go fíorúil, ar líne nó ar láithreacha fisiciúla sa Ghaeltacht, i mBailte Seirbhíse nó trí Líonraí Teanga, d’fhéadfaí forbairt a dhéanamh ar mholchampais sheachadta seirbhísí poiblí tríd an mbonneagar náisiúnta pleanála teanga. Laghdófaí ar na bearnaí reatha i seachadadh seirbhísi poiblí trí Ghaeilge dá dtapófaí na deiseanna seo agus mhaolófaí ar an mbearna idir an pobal teanga agus an córas stáit go fíorúil agus go fisiciúil.

Focal scoir.
Mar chlabhsúr, is mian liom mo bhuíochas a chur in iúl don phobal agus do na comhlachtaí poiblí as a gcomhar agus a gcúirtéis. Táim thar a bheith buíoch freisin den Chomhchoiste as a n-airdeall seasta ar cheisteanna a bhaineann le cearta teanga. Is é mo rún daingean é cur le creat na gceart sin trí bhéim a leagan ar inniúlacht chórais agus treisiú a dhéanamh ar an obair a dhéanfar i bpáirt le comhlachtaí poiblí chun an fhreagrúlacht a shaothrú ag gach leibhéal den chóras. Cé go bhfuil bóthar dúshlánach amach romhainn, creidim gur féidir éachtaí a dhéanamh agus cearta teanga phobal na Gaeilge á gcur chun cinn trí chomhar agus trí chomhpháirtíocht idir an pobal, an tSeirbhís Phoiblí agus Tithe an Oireachtais.<<


@ceartateanga @aosnodaigh @OireachtasNews #CGGPLnaG

Share/Save/Bookmark