Deireadh ré!

Fear ionraic i measc polaiteoirí a bhí i Liam Cosgrave. Ní minic a deirtear rud mar sin bíodh sé fíor nó bréagach. Tá mé cinnte go bhfuil polaiteoirí ionracha ann fiú sa lá atá inniu ann.

Liam Cosgrave le hÉamon De Valera

Nuair a deirtear go bhfuil fear ionrach ní sin a rá go ndearna siad an rud ceart i gcónaí. Is daoine daonna muid ar deireadh agus is féidir linn botúin a dhéanam. Tá sé cinnte go ndéanann muid botúin ó am go chéile. Ba duine daonna é Liam Cosgrave.

B'eiseann a bhí mar Taoiseach sna seachtóidí. Ní an deich mbliana is buntáistí ó thaobh na Gaeilge de iad na seachtóidí.

Rud maith faoin a Rialtas ná go raibh Aire ceart Gaeltachta ann. Bhí Tom O'Donnell a bhí ag bórd an Rialtais ar son na Gaeltachta. Fear maith a bhí ansin agus is rinne sé an iarracht eolas a fháil ar muintir na Gaeltachta tré cuairteanna a thabhairt ar gach cheann acu más buan mo chuimhne!

• Féach ar alt a d'fhoilsigh Tuairisc.ie ar Dhearcadh Liam Cosgrave faoi dheireadh a chur le riachtanas na Gaeilge. (6 Deireadh Fomhair 2017)

Ach ar an dtaobh eile sa bhliain 1974 fógraíodh sa Dáil deireadh leis an riail Gaeilge le bheith ina riachtanas don státséirbhís.  Ar bhealach ba tubaisteach an cinneadh seo ar úsáid agus ar leathnú ar úsáid na Teanga Náisiúnta ó 1974 i leith. Chuireadar chóras eile isteach ach 40 bliain ina dhiadh sin deimhníodh ag an Coimisinéir Teanga nach raibh an chóras nua á oibriú i gceart ón dtús.

Tharla nach raibh an Roinn sásta glacadh le moltaí an Choimisinéara ach ag an am céanna níor ceapadh go raibh sé “de dhualgas orainn an cás a thógaint ar scéim atá i bhfeidhm ar fud na státseirbhíse”, dar leis an Dr Orlagh Quinn (2012), státseirbhíseach sinsearach leis an Roinn Coimirce Sóisialaí. Bhí ionadaí ón Roinn Caiteachais agus Athchóirithe Poiblí den tuairim chéanna.

Dúirt Patricia Coleman nach raibh aon dualgas achomharc a lorg sa chás nach raibh aon phointe dlí i gceist agus nárbh ionann léamh an Choimisinéara ar an scéal agus an léamh a bhí ag an Roinn Caiteachais agus Athchóirithe Poiblí. Thug sí aird ar an gcostas a bhainfeadh le cás cúirte a thionscnamh ar chleachtas atá fadbhunaithe sa státchóras. "Tá," a dúirt sí, "léamh na Roinne bunaithe ar an gcleachtas atá ann go forleathan sa státchóras ó bhí 1975 ann."

"Teip iomlán!" a thug an Choimisinéara Teanga air ag an am. Cé gur féidir gur le dea-mhéin a thabhairt ar an gcinneadh, "gurb é ceacht na staire go raibh bunús iomlán fabhtach leis. Ó shin i leith, brúdh an teanga an oiread sin go leataobh gur cuma ann nó as di i bhfeidhmiú an-chuid Ranna Rialtais agus gníomhaireachtaí stáit."

Cé gur cinnte d'oibrigh Liam Cosgrave ar son na hÉireann agus an poball mar a chonaic sé é is cinnte gur botún mór é seo. Is oidhreacht bocht lag a d'fhág a Rialtas dúinn i leith dteanga ár sinsear. Agus ní dhearna aon Rialtas ó shin é a chuir ina ceart. Ar ndóigh is ag leanúint spiorad pholasaithe gach Rialtas ó 1928 ar aghaidh a bhí sé mar léirigh taighde Seán Uí Cuirreáin in 2013, tamall gearr roimh éirí as dó mar Coimisinéir Teanga i mí Feabhra 2014.

Deirim slán mar sin le Liam Cosgrave. Fear daonna a rinne a dhícheall ar son a mhuintire. Fear a bhí ionraic ach fear a rinne botúin uaireanta.

Ar dheis De go raibh sé.

Deireadh ré!