6.3 Réimsí Gnímh

An Teaghlach ag cur na Teanga ar aghaidh - Idirgabháil go luath

Tá an-tábhacht leis na gníomhartha atá beartatihe sa réimse a bhaineann leis an teaghlach ó thaobh an teanga a chur ar aghaidh. Tá an cuspóir seo a leanas i Ráiteas i leith na Teanga 2006:

Cuspóir 3: Tabharfar spreagadh agus tacaíocht do phobal na Gaeilge sa Ghaeltacht agus lasmuigh de, an Ghaeilge a thabhairt don chéad ghlúin eile mar theanga teaghlaigh. Chuige sin, cuirfear réimse leathan seirbhísí ar fáil trí mheán na Gaeilge.

Is gné fhíorthábhachtach ó thaobh an phróisis pleanála teanga an teanga a chur ar aghaidh chuig an gcéad ghlúin eile sa teaghlach agus is cloch choirnéil é an cur ar aghaidh sin san obair ó thaobh cur leis an méid daoine a mbíonn an teanga go líofa acu.

Aithnítear níos mó agus níos mó ar fud an domhain cur ar aghaidh na teanga sa teaghlach mar cheann de na príomhcheisteanna a gcaithfear dul ina ceann má tá teangacha neamhfhorleathana le tabhairt slán. Teastaíonn treoir agus comhairle ó theaghlaigh ina labhraíonn na tuismitheoirí Gaeilge faoina gcuid leanaí a thógáil agus iad cothrom ó thaobh an dá theanga go háirithe mura labhraíonn ach tuismitheoir amháin an teanga.

Tá fíorthábhacht leis an mbaile, leis an teaghlach agus leis an gcomharsanacht – an chéim sin d’idirghníomhú neamhfhoirmiúil cainte ó lá go lá idir seantuistí, tuismitheoirí agus leanaí – ó thaobh an Ghaeilge a choinneáil mar theanga bheo. Is é an teaghlach an chloch choirnéil ó thaobh an teanga a chur ar aghaidh mar sin. Thar aon ní eile is sa teaghlach a chothaítear, a roinntear agus a mhúnlaítear ceangal dlúth le teanga agus gniomhaíochtaí teanga ina bhféiniúlacht phearsanta agus shóisialta chomh maith le féiniúlacht teanga agus cultúir.

B’fhéidir nach dtuigfeadh tuismitheoirí go hiomlán na buntáistí eacnamaíochta, fostaíochta agus oideachais a bhaineann le Gaeilge a labhairt lena gcuid leanaí.

Baineann na hidirghabhálacha atá molta sa réimse seo roinnt le spreagadh agus tacaíocht a thabhairt do thuismitheoirí a gcuid a leanaí a thógáil leis an dátheangachas agus roinnt le heolas fíriceach a chur ar fáil agus cur le feasacht faoi na buntáistí nádúrtha a bhaineann leis an leanbh a bheith ábalta níos mó ná teanga amháin a labhairt.

Is é an aidhm a bheidh le tacaíochtaí an Stáit mar sin ó thaobh chothú chur ar aghaidh na teanga sa teaghlach:

• comhairle, treoir agus tacaíocht a chur ar fáil do theaghlaigh ina labhraítear Gaeilge sa teach; agus

• níos mó tuisceana faoi dhátheangachas praiticiúil sa timpeallacht teaghlaigh a chur chun cinn.

I dtéarmaí praiticiúla is é a bheidh i gceist leis sin:

• cur le feasacht i measc tuismitheoirí, daoine a bheidh ina dtuismitheoirí amach anseo, agus i measc an phobail tríd is tríd faoi bhuntáistí an dátheangachais

• tacú le hathrú patrúin teanga teaghlach ina labhraíonn tuismitheoir amháin Gaeilge le cur leis an líon leanaí a labhraíonn Gaeilge agus Béarla sa bhaile; agus

• An scéala faoi na buntáistí a bhaineann leis an dátheangachas a thabhairt chuig oibrithe príomhshrutha na seirbhísí sóisialta agus sláinte a chuireann comhairle ar thuismitheoirí nua.

Tá go leor taithí i ndlínsí eile lena n-áirítear sa Bhreatain Bheag agus i dTír na mBascach maidir le tacaíocht do thuismitheoirí a bhíonn ag tógáil clainne le dhá theanga. Agus muid ag tógáil ar an taithí in Éirinn go háirithe ó thaobh tacú le gréasáin de theaghlaigh a labhraíonn Gaeilge agus ó thaobh tacaíocht teanga a chur ar fáil do leanaí i scoileanna Gaeltachta agus ar dheachleachtas idirnáisiúnta bunóimid raon de bhearta praiticiúla le tacú leis na nGaeilge a tharchur sa teaghlach:

• Leanfar an Scéim Cúntóirí Teanga atá ag feidhmiú i scoileanna Gaeltachta chuig gach scoil inarb í an Ghaeilge an meán teagaisc.

• Tabharfaimid tacaíocht níos fearr do ghréasáin de theaghlaigh a labhraíonn Gaeilge ag an leibhéal áitiúil.

• Tacóimid le cláir le cuidiú le seantuistí agus le daoine scothaosta eile leis an teanga a chur ar aghaidh go dtí an chéad ghlúin eile.

• Bunófar deiseanna foghlama teanga a bheidh dírithe ar chuidiú le teaghlaigh nach labhraíonn ach tuismitheoir amháin iontu Gaeilge.

• Cuirfidh na Coláistí Samhraidh Gaeilge níos mó béime ar thaithí foghlama teanga ó thaobh an teaghlaigh chun gur féidir gréasáin ina n-úsáidtear an Ghaeilge go nádúrtha a chur chun cinn agus cruthófar sásraí trína leanfar leo sin i measc teaghlach agus grúpaí cairde nuair a bhíonn an tréimse sa Choláiste Samhraidh thart.

• Cuirfimid leis an bhfeasacht faoi na buntáistí a bhaineann leis an dátheangachas in obair phríomhshrutha gairmithe sláinte agus cúraim shóisialta a bhíonn ag obair le teaghlaigh óga.

• Amach anseo is é Údarás na Gaeilge nua a dhéanfaidh obair na gcoistí cúraim leanaí contae maidir leis an earnáil réamhscolaíochta ar fud an Stáit.

6.3 Réimsí Gnímh