27.5.20

Litir chuig na ceannairí!

Agus an conspóid faoi easpa seirbhís agus measa á dtaispeáint ag an Roinn Oideachas dár dteanga, cheap mé go mbeadh sé chomh maith agam an litir seo a roinnt. 

Chuir mé an litir chuig na Ceannairí agus Teachtaí atá ag idirbheartú agus ag airgóint le Rialtas nua a bhunú dúinn. Go dtí seo ní fhuair mé ach admháil amháin, ait go leor i mBéarla amháin ó ceannaire Fhianna Fáil - rud a insíonn a scéal féin!

Ar ndóigh sé an Roinn Oideachas a deireann go bhfuil siad ag "comhlíonadh na ngealltanas mar atá leagtha síos ina bplean forfheidhmithe faoin Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge ar bhonn céimnithe agus córasach." sa tuairisc deireannach atá le fáil ar an suíomh acu. Nach bhfuil sé ait nach bhfuil aon tuairisc uatha ó shin ann?

26 Bealtaine 2020

A chara,

Tá súil agam go bhfuil cúrsaí ag dul ar aghaidh sna cainteanna le Rialtas nua a bhunú.

Tá an imní ormsa faoi chúrsaí teanga sa cheantair ina bhfuil cónaí ormsa, Conamara. Tá sé thar a bheith deachair seirbhís a fháil ón stáit nó ón gComhairle Áitiúil nó ó chuile Eagras Stáit nach mór sa Teanga Náisiúnta. Bíonn orm troid go láidir leis an ceart sin a fháil - ceadúnas tiomána mar shampla nó an carta nua seirbhísí poiblí nuair atá orm dul faoi agallamh. Ní luafidh mé an Córas Sláinte!

Agus sibh ag obair ar an gclár nua Rialtas tá sé tabhachtach go n-athnaíonn sibh gur géirchéim atá ann mar a dúirt an Coimisinéir Teanga ina thuairisc ar 2019 (agus i ngach tuairisc a scríobhann sé): “Tá géarchéim teanga sa Ghaeltacht mar atá agus mura gcloítear leis an dlí atá ann le cosaint a thabhairt don Ghaeilge sa Ghaeltacht is amhlaidh gur in olcas a rachaidh an scéal….”

Mar sin tá sé tabhachta go mbeaidh Aire láidir Ghaeltachta ann, Gaeilge ar a toil aici agus tuiscint ceart ar a cúram agus a dualgas atá sásta é sin a chosaint i ngach cinneadh Rialtais. Is ceart go mbeadh go leor airgead le fáil ón stáit chiste don Ghaeilge agus don Ghaeltachta chomh maith (€20 milliún atá luaite ag saineolaithe). Chomh maith leis sin is ceart go mbeaidh atangaire i gcónaí ag an Dáil agus sa tSeanaid agus cluasaíní ag gach suíocháin ann.

Ceann de na dualgaisí a bheadh ag an tAire seo ná Bille láidir Teanga a chuir roimh an oireachtais. Sa bille sin is ceart go mbeadh trí phríomhleasú a bheadh "riachtanach chun bonn níos láidre a chur faoin Acht. Baineann na leasuithe sin le

(1) soláthar seirbhísí an Stáit sa Ghaeltacht,
(2) le hathruithe ar pholasaithe earcaíochta an Stáit agus
(3) le bunú córais caighdeán teanga a leagfaidh dualgas níos soiléire ar chomhlachtaí poiblí maidir le freastal ar an bpobal i gcéadteanga oifigiúil na tíre.” (TB2019 - Feabh 2020).

Is ceart go mbeadh meas ag an Roinn Oideacais agus an Aire Oideachais féin ar an dteanga i ngach léibhéal ón naíscoil, trén bhun- agus meán-léibhéil thus go dtí a tríú leibhéal.

Go n–éirí libh in bhúr n-obair tabhachtach ar son na tíre ársa seo.

Beir bua ónár nead thiar!


Eoin Ó Riain


Go gonta tá mé ag lorg ceithre rud agus sílim gur bun rudaí iad má tá an Rialtas dairíre agus is baolach nach raibh a leithéid againn ó aimsir Mhichíl Uí Choilleáin agus Éarnán de Blaghad 1920-1928
  • Aire Sinsearach don Ghaeilge agus don Ghaeltacht líofa sa Ghaeilge. (Geallta ag cuid de na páirtithe atá ag caint anois)
  • €20m sa bhreis don Ghaeilge agus don Ghaeltacht
  • Bille na dTeangacha Oifigiúla 2019 a láidriú agus spriocbhliain, de 2030 ar a dhéanaí, a chur leis an bhforáil go mbeidh 20% de na daoine a earcófar san earnáil phoiblí amach anseo inniúil ar an nGaeilge
  • Polasaí don Ghaeilge sa chóras oideachais ón réamhscoil go dtí an 3ú leibhéal
Go bunúsach mar dhuine tá mise ag súil leis an lá ina mbeidh mé in ann dul isteach le mo cheadúnas tiomána a athnúachan gan troid; nó go mbeinn in ann glaogh ar aon eagras riarachán nó comhlucht poibli agus gan an fhreagra "I'm sorry the person with Irish isn't in today...."


• Straitéis 20 bl: 6.1 RÉIMSÍ GNÍMH – OIDEACHAS


Share/Save/Bookmark

20.5.20

Ardú suntasach ar líon na ngearán

"Tá géarchéim teanga sa Ghaeltacht mar atá agus mura gcloítear leis an dlí atá ann le cosaint a thabhairt don Ghaeilge sa Ghaeltacht is amhlaidh gur in olcas a rachaidh an scéal,” 


Sháraigh Comhairle Contae Chiarraí an dlí pleanála nuair nár chuir sí i bhfeidhm coinníoll teanga a bhí ag dul le cead pleanála do scéim tithíochta i nGaeltacht Chorca Dhuibhne, de réir imscrúdú a rinne an Coimisinéir Teanga.

Dúirt an Coimisinéir Teanga, Rónán Ó Domhnaill, gur “imscrúdú tábhachtach” a bhí anseo mar gheall ar an tionchar a d’fhéadfadh a bheith ag ardú ar líon na ndaoine nach cainteoirí Gaeilge iad “ar thodhchaí na Gaeilge mar theanga phobail sa Ghaeltacht”.

“Tá géarchéim teanga sa Ghaeltacht mar atá agus mura gcloítear leis an dlí atá ann le cosaint a thabhairt don Ghaeilge sa Ghaeltacht is amhlaidh gur in olcas a rachaidh an scéal,” arsa an Coimisinéir Teanga.

Siod í an chéad uair a rinneadh fiosrúchán maidir le foráil de chuid an Achta um Pleanáil agus Forbairt, 2000. Tá eolas faoin imscrúdú sin le fáil i dTuarascáil Bhliantúil an Choimisinéara Teanga, a foilsíodh inniu.

De réir na tuarascála, tháinig ardú suntasach (11%) ar líon na ngearán a rinneadh le hOifig an Choimisinéara Teanga anuraidh. Dúirt an Coimisinéir Teanga gur léiriú é an t-ardú ar líon na ngearán ar na deacrachtaí leanúnacha atá ag daoine seirbhísí poiblí trí Ghaeilge a fháil.

Bhain formhór na ngearán le comharthaíocht agus stáiseanóireacht, freagraí i mBéarla ar chumarsáid i nGaeilge, comharthaí bóthair agus deacrachtaí maidir le húsáid ainmneacha agus sloinnte i nGaeilge.

"Ní raibh ar ár gcumas thart ar leath na ngearán a fhiosrú de bharr nár tháinig ábhar na ngearán sin, den chuid is mó, faoi chuimsiú Acht na dTeangacha Oifigiúla ná faoi chuimsiú aon achtachán eile a bhain le stádas nó le húsáid teanga oifigiúla." Léiríonn sé seo an géar ghá atá ann Acht na dTeangacha Oifigiúla (2003 - 17 mbliain déag ó shin) a leasú.

In 2019 chomh maith (Mí Iúl), foilsíodh a chéad Tuarascáil Faireacháin ag an gCoimisinéir. Dhírigh sé ar an líon foirne le hinniúlacht sa Ghaeilge i ranna rialtais, suíomhanna gréasáin na n-údarás áitiúil agus ar chomharthaíocht ag suíomhanna oidhreachta. Tá súil aige Tuairascáil nua a fhoilsiú sa Samhradh.

Tugtar uasdátú sa Tuarascáil Bhliantúil ar an bhfreagra a thug RTÉ ar chinneadh an Choimisinéara gur sháraigh RTÉ an dlí craolacháin maidir lena dhualgas i leith na Gaeilge agus 99.3% dá sceideal teilifíse i mBéarla amháin.

D’fháiltigh an Coimisinéir Teanga roimh ghealltanas a fuair sé ó RTÉ go dtiocfadh ardú suntasach ar líon na gclár Gaeilge a chraolfar ar chainéil teilifíse an stáisiúin i mbliana, ach dúirt sé go gcaithfí tuilleadh a dhéanamh chun a chinntiú go mbeadh a ndualgais teanga faoin Acht á gcomhlíonadh go hiomlán ag an gcraoltóir.

Leag an Coimisinéir Teanga béim chomh maith ina thuarascáil ar an ngá le hAcht na dTeangacha Oifigiúla a leasú. Dúirt sé nach dtéann an Bille leasaithe a foilsíodh ag deireadh na bliana anuraidh i ngleic mar ba chóir leis an easpa seirbhísí Stáit atá ar fáil trí Ghaeilge. Tharraing sé aird chomh maith ar an scéala nach raibh sprioc-am luaite sa Bhille maidir le líon na gcainteoirí Gaeilge a deirtear a earcófar sa tseirbhís phoiblí.
Share/Save/Bookmark