29.10.18

Deireadh leis an mhéar fhada?

Geallúint ón Aire Talmhaíochta go mbeidh riachtanas Gaeilge le gach post Gaeltachta feasta! (Tuairisc.ie 29 DF 2018)


Na Geallóirí! Risteárd Ua Maolcatha, Seán McEntee agus Michael Creed
Is mé á léamh alt i dTuairisc.ie ar maidin, tháinig chugam oráid i mí Meán Fomhair 2013, a thug Seán Ó Cuirreáin, a bhí ina Coimisinéir Teanga ag an am.

Seo mír cuíosach fada as
"Ar an 6 Meitheamh 1928 shínigh Risteárd Ua Maolchatha, Aire Rialtais Áitiúil agus Sláinte na linne, Ionstraim Reachtúil Uimhir 33 de 1928, Local Offices and Employments (Gaeltacht) Order, 1928. Faoi na rialacháin nua seo bheadh tréimhse trí bliana ag aon fhostaithe nua a mbeadh cúraimí Gaeltachta orthu sna húdaráis áitiúla nó sna húdaráis sláinte le hoiread Gaeilge a shealbhú le go bhféadfaidís a gcuid oibre a dhéanamh trí mheán na teanga sin. Bheidís le briseadh as a gcuid oibre mura mbeadh an cumas sin sa teanga bainte amach acu laistigh den tréimhse trí bliana.

"Sa bhliain 1944, ar an 18 Iúil, shínigh Seán Mac Entee, an té a raibh cúraimí na Roinne Rialtais Áitiúil agus Sláinte ansin air, ionstraim reachtúil eile – Uimhir 76/1944 – Local Officers (Irish Language) Regulations, 1944, a leathnaigh scóip na rialachán agus a chuir le líon na bpostanna sa Ghaeltacht a mbeadh dualgas teanga ag baint leo. Arís, bheadh an té a bhí gan Ghaeilge tar éis trí bliana le briseadh as a gcuid oibre."

Leannann sé
"Ciallaíonn sin go raibh meicníocht dhlíthiúil ann le húdarás agus le cumhacht chun a chinntiú gur daoine ag a mbeadh Gaeilge a bheadh i mbun na hoibre seo don Stát sa Ghaeltacht. Ach léiríonn ár gcuid taighde nár cuireadh na rialacháin seo i bhfeidhm riamh.

"Anois, mura raibh siad le cur i bhfeidhm d’fhéadfaí iad a chur ar ceal nó a aisghairm ar fad. Ach ní dhearnadh sin ach an oiread – rinneadh gníomh a bhí i bhfad ní ba shoiniciúla fós. Gach uair go raibh an spriocdháta ag teannadh leo síníodh ionstraim reachtúil nua chun an dáta tosaithe a chur ar athló, ar feadh sé mhí nó bliain.

"Léiríonn ár gcuid taighde gur eisíodh ionstraimí reachtúla a chuir an spriocdháta ar athló ar a laghad 54 uair idir 1928 agus 1966, tráth gur cuireadh deireadh ar fad leis agus gur ceapadh plean nua ina áit. Tá na hionstraimí reachtúla sin againn lena chruthú.

"Soiniciúlacht, cur i gcéill agus an mhéar fhada a bhí sa treis: is deacair brí ar bith eile a bhaint as."

Anois breis is 90 bliain is cosúil go bhfuil an Aire Talamhaíochta, Michael Creed T.D. sásta "geallúint" a thabhart ar an ábhar seo.

Cé chreideann é?
Share/Save/Bookmark

15.10.18

Ceithre r-phoist agus scairt ghutháin...


Ta mo cheadúnas tiomána ag dul in éag ar an 21ú lá den mhí seo (Deireadh Fomhair 2018) agus mar sin fuair mé litir (dhá theangach) ón tSeirbhís Náisiúnta um Cheadúnais Tiomána, ag tús mí Meán Fomhair á rá go bhfuil sé le dul in éag agus gur comhair dom coinne a dhéanamh leo agus na foirmeacha cuí líonta isteach agam. Tugadh an aimsitheoir aonfhoirmeach acmhainne (URL) chugam len é sin a dhéanmh.

Bhí mé anseo cheanna trí bhliain ó shin agus bhí an trioblóid agam ag an am sin. Is féidir an sceal achrannach casta a léamh anseo - "Ábhar lúibín? Cé chumfadh é?" (26/10/2015)

Chuaig mé chuig an suíomh mar sin le beagáiníon fataoís nó imní 'smé ag smaoineamh ar chad a thárla an uair deireannach.

Cé go bhfuil an suíomh i mBéarla amháin acu, d’éirigh liom na foirmeacha cuí a aimsiú sa Teanga Náisiúnta. Ach nuair a rinne mé iarracht dáta a shocrú ní raibh rogha teanga le fáil ann. Bhí gach rud i mBéarla agus mar sin féin ní fhéadfá a bheith cinnte go mbeadh an agallamh sa Teanga Náisiúnta.

Scríobh mé chuig an seoladh a tugadh ar an suíomh ag iarraidh socraithe cinnte a dhéanamh i mo rogha teanga. "An féidir leat a rá liom na dátaí a bheidh seirbhís le fáil i nGaillimh i nGaeilge. Ní sé soiléir ón suíomh." (18/9/2018)

Fuair mé freagra uathoibríoch a bhí dhá theangach ach níor chuala mé aon rud eile uatha. Mar sin chuir mé ceann eile chuchu ag rá go raibh íontas orm ná bhfuair me freagra go dtí sin. Fuair mé freagra uatha ansin:

"Go raibh maith agat as ucht do ríomhphoist. Ionas gur féidir linn coinne a éagrú duit in Oifig de chuid an Seirbhís Náisiúnta um Cheadúnais Tiomána chun do iarratas a próiseáil trí Gaeilge, iarraimid ort a insint dúinn cén oifig a bhfuil sé ar intinn agat freastal ar agus cén lá is am a mbeadh feiliúnach duit." Is léir nár léadh an r-phoist uaim inar luaigh mé "Gaillimh."

Scríobh mé thár n-ais ar an lá céanna: "Is dócha gur Gaillimh atá i gceist mar tá cónaí orm i gConamara. Tá chuile lá ón 11ú lá den mhí seo oiriúnach domsa - am ar bith tár éis 11.00 ar maidin. Tá na foirmeacha líonta istigh agam cheanna ach beidh orm dul chuig an dochtúir leis an tuairisc leighis a shiniú."

Ní fhuair mé freagra agus mar sin scríobh mé arís ar an 8ú lá Deireadh Fomhair ag lorg freagra.

Fuair mé glaoch ó dhuine éigin i Sligeach ag iarraidh dáta a shocrú. Chinneamar ar dáta (11 Deireadh Fomhair 2018) ag meán lae.

Chuas isteach ag an am cuí agus suigh mé ag feitheamh. Ar deireadh ní raibh duine ar bith fágtha ach mé féin. Ansin tháinig cailín amach agus chuir cheist orm (i mBéarla) an raibh coinne déanta agam dúirt mé "Teileafón" agus chuig sí thár n-ais chuig a áit.

Glaodh orm ansin agus chuig mé isteach sa bhothán agus thosaigh mé ag caint i nGaeilge leí. Níor thuig sí mé agus bhí orm iompú ar an mBéarla. Dúirt me go bhfuair mé glaoch agus gur socraíodh go mbeadh an agallamh i nGaeilge! Bhí beagáinín cainte foirne taobh thiar den ghloine agus ar deireadh dúradh go dtiochfadh duine anuas le cabhrú liom.

Tháinig sí anuas agus glaodh orm arís. Bhí beirt anois taobh thiar den ghloine agus is cosúil duine acu gan Gaeilge, a bhí "ar na cnaipe" agus duine eile agus neart Gaeilge aici. Is mar sin a chuaigh an agallamh ar aghaidh - mise ag caint i nGaeilge agus an aistritheoir á athrá i mBéarla agus vice versa.

Bhí sé an ghreannmhar cé go raibh sé go hainnis gur anois, tár éis beagnach céad bliain mar tír neamhspleach nach féidir seirbhís ceart a fháil sa Teanga Náisiúnta, céad teanga oifigiúil na tíre. Ní nach íonadh nach bhfuil éileamh ar sheirbhís lochtach mar sin.

Cinnte tá beagáinín feabhas ón uair deireannach áfach. Tá sé éasca go leor na foirmeacha a aimsiú ar an suíomh (Béarla) agus tá Cairt Chustaiméirí i nGaeilge (pdf) ann ach gan rud ar bith faoi chearta teanga ann áfach! Ní mór Béarla a bheith agat an suíomh féin a oibriú i gceart agus níl sé soiléir go mbeadh an cruinniú ag an lár ionad le fáil i nGaeilge - sin an fáth go raibh orm na r-phoisteanna sin a chuir.

Cabhródh sé go mór liom an suíomh acu a bheith sa Teanga Náisiúnta agus go mbeadh Gaeilge ag bhúr iniúchóirí go mór mór sna h-ionaid atá le seirbhís a thabhairt sna ceantreacha Ghaeltachta. Ní féidir leis an gCoimisinéir Teanga cabhrú le gearán mar seo mar níl Udarás um Shabháilteacht ar Bhoithre luaite clúdaithe faoin Acht.

Rinneamar tagairt do ráiteas ón gCoimisinéir Teanga tár éis an "eachtra" seo i 2015. Is eagal liom go mbaineann sé fós le hábhar:"Bíodh is go bhfuil muid imithe i dtaithí ar an gcur chuige sin ní shin le rá go bhfuil sé ceart..." (An Coimisinéir Teanga, 18 Meán Fómhair 2015 )

Iar nótaí:
Fuair mé teacs on NDLS (sic) inniú ag brú Bearla orm arís. Nach mbeadh sé simplí teachtaireacht mar sin a bheith dhá theangach?

Fuair mé an ceadúnas féin ar an Aoine (19 DF 2018) agus tá sé i gceart fiú mo shloinne litrithe i gceart! Bí ag faire amach dom.


Saoirse Tiomána....

Share/Save/Bookmark